Od 23 – 30 sierpnia 2015 r. w ramach projektu Erasmus+ pięcioro nauczycieli naszej szkoły przebywało w Finlandii, w miejscowości Tampere. Głównym celem tej wizyty było zapoznanie się z fińskim systemem edukacyjnym, który jest na bardzo wysokim poziomie.
W międzynarodowych testach PISA dla 15-latków przygotowywanych przez OECD uczniowie z Finlandii byli na pierwszym miejscu w 2000 i w 2003 roku oraz na drugim w 2006 i w 2009 roku (w kategoriach czytanie i matematyka). Za każdym razem Finowie deklasowali inne europejskie społeczeństwa.
Twórcą gruntownej reformy fińskiego systemu edukacyjnego jest Errki Aho, który w latach 70 – tych ubiegłego wieku twierdził, że powszechny dostęp do podstawowej edukacji na wysokim poziomie jest jednym z podstawowych praw człowieka. Wykształceni obywatele to największe bogactwo kraju.
Profesor socjologii i polityki edukacyjnej na Uniwersytecie Helsińskim Hannu Simola uważa, że na sukces fińskiej edukacji składają się trzy czynniki: silna wiara w szkolnictwo, wysoki status nauczycieli i duże zaufanie do obowiązującego nadzoru. W Finlandii w hierarchii zawodów lekarz i nauczyciel zamieniają się co jakiś czas pierwszym miejscem. Wysoki autorytet zawodu nauczyciela i ogromne kompetencje przyczyniły się do ograniczenia do minimum zewnętrznego nadzoru nad szkołą i pracą nauczycieli. Zrezygnowano z inspektorów, szczegółowych programów nauczania, zatwierdzania materiałów dydaktycznych, dzienników, w których nauczyciele musieli zapisywać, czego nauczyli na zajęciach lekcyjnych.
Szkolnictwo w Finlandii jest powszechne, państwowe i bezpłatne. Jednolita, obowiązkowa i bezpłatna szkoła trwa 9 lat. Dziecko w Finlandii zaczyna naukę w wieku 7 lat i zanim osiągnie 16 lat nie jest prawie wcale testowane, a nauczyciele starają się nie zadawać prac domowych. „W pierwszych sześciu latach nauki nie chodzi o sukces akademicki, dlatego nie oceniamy uczniów. Chodzi o to, aby dziecko było gotowe do uczenia się później i znalazło swoją pasję” – mówił gazecie New York Times w grudniu zeszłego roku dr Pasi Sahlberg, autor książek na temat fińskiego systemu edukacji.
Praca nauczyciela to prestiż. Dzieli się na sześcioletni cykl nauczania początkowego i trzyletni cykl drugiego stopnia zorientowany przedmiotowo. Wszyscy uczniowie otrzymują podręczniki, bezpłatne przybory szkolne, czyli zeszyty, kredki, długopisy oraz darmowy, gorący posiłek w szkolnej stołówce. Uczniowie są też darmowo dowożeni do szkoły.
W pierwszych klasach liczących 9 -10 uczniów nauka przypomina zabawę nakierowaną na nauczenie czytania i pisania. Nauczyciel głównie skupia się na potrzebach uczniów i tak długo, na wiele sposobów tłumaczy im temat, aż wszyscy zrozumieją. Jeżeli klasa wymaga zwiększonej opieki, prowadzi ją 2 nauczycieli. W pierwszych 4 klasach nie ma ocen. W kolejnych latach nauki ocenianie ma głównie na celu informowanie uczniów o ich postępach lub niedostatkach w przyswajaniu wiedzy. Fiński nauczyciel spędza w klasie średnio 4 godziny dziennie. Dodatkowo jest zobowiązany przeznaczyć 2 godziny tygodniowo na doskonalenie swoich umiejętności i kompetencji zawodowych – wszystkie kursy są finansowane przez państwo.
Rok szkolny w Finlandii rozpoczyna się w połowie sierpnia i trwa do końca maja. Integralną częścią nauki jest zabawa, na pierwszym miejscu stawiana jest współpraca nauczyciela z uczniem na zasadzie partnerstwa. Egzaminów jest bardzo mało i dopiero w szkole średniej. Zdziwiło nas to, że w fińskich szkołach nie ma programów odrębnej pracy ze szczególnie uzdolnionymi uczniami. Istnieje wyłącznie równanie w górę. Płatne korepetycje są całkowicie zabronione. Wysoki poziom nauczania sprawia , że dziecko ze szkoły w odległej wsi przeniesione do szkoły w Helsinkach nie będzie mieć większych problemów, bo program i tu i tam jest taki sam.
Szkoła podstawowa Tammela powstała w 1997 roku w mieście Tampere. Uczy się w niej 620 uczniów, pracuje 56 nauczycieli, w tym 6 wspomagających oraz dwóch dyrektorów. Nauczyciele pracują nad uczniami z deficytami, aby wszyscy osiągnęli wymagany poziom. Uczniowie mający zaległości uczestniczą w zajęciach z nauczycielami wspomagającymi. Z kolei w wybranych klasach o profilu CLIL naucza się wszystkich przedmiotów w języku angielskim lub niemieckim. Nabór do klas językowych odbywa się poprzez przystąpienie kandydatów do egzaminu składającego sie z dwóch części: pisemnej i ustnej. W części pisemnej uczniowie słuchają i wybierają odpowiedni rysunek lub ilustrują zasłyszane teksty albo dialogi. W części ustnej odpowiadają na pytania nauczyciela dotyczące podstawowych informacji o sobie , otoczeniu, rodzinie. Zaskakującym zjawiskiem zaobserwowanym przez nas w czasie lekcji był fakt, iż dzieci z tych klas rozmawiały w języku obcym miedzy sobą nawet w czasie przerw. Z pewnością ma na to wpływ ich pochodzenie i różnorodność narodowa.
Na lekcji matematyki dzieci korzystały z podręczników w języku angielskim. Rozwiązywały zadania z podstawowymi działaniami, ale ukierunkowane były one na logiczne myślenie i praktyczne wykorzystanie matematyki.
Należy podkreślić szczególną rolę nauczyciela, który jest dla ucznia bardziej przewodnikiem niż prowadzącym przy tablicy zajęcia. Uczniowie zdecydowanie więcej pracują samodzielnie. Nauczyciel w szkole fińskiej ma duża swobodę w realizacji swoich zadań. Uczeń, który ukończy szkołę podstawową , powinien opanować umiejętności zapisane w tzw. „ podstawie programowej”. Nie ma określeń , w której klasie ani w jakim tempie powinny być te umiejętności zrealizowane. Nauczyciel sam decyduje, jakich używać metod zgodnie z potrzebami danej klasy lub indywidualnymi potrzebami uczniów. Na bieżąco wprowadza zmiany w nauczanych treściach.
Na początku dnia w szkole uczniowie siadają w kręgu i rozmawiają na temat swojego samopoczucia, pogody, aktualnych wydarzeń. Nauczyciel siedząc wraz z nimi, stara się wprowadzić przyjazną atmosferę, poczucie równości i otwartości. Wszyscy przestrzegają zasady kolejności wypowiedzi , podając sobie piłeczkę i zwracając się do siebie po imieniu, również do nauczyciela. Każdy może się wypowiedzieć. Ważne jest, aby nikt nie przerywał mówiącemu.
Szkoła podstawowa Tammela w Tampere ma ogromne osiągnięcia w nauczaniu języków angielskiego i niemieckiego. Kreatywne myślenie i samodzielność w procesie uczenia się to umiejętności, które chcielibyśmy doskonalić u naszych uczniów, wzorując się na fińskiej edukacji.
Nasze spostrzeżenia:
– uczniowie każdą przerwę aktywnie spędzają na placu szkolnym,
– w ogóle nie używają telefonów komórkowych,
– dzieci są bardziej samodzielne i odpowiedzialne,
– na drzwiach każdej pracowni wywieszony jest harmonogram zajęć lekcyjnych,
– gorący posiłek w stołówce szkolnej dla uczniów i nauczycieli,
– urządzenie mierzące pomiar hałasu w stołówce,
– super sprzęt multimedialny w każdej klasie,
– świetnie wyposażone sale do zajęć praktycznych,
– duża sala widowiskowa,
– prosty, funkcjonalny sprzęt dostosowany do wieku i możliwości dzieci,
– super wyposażony pokój nauczycielski,
– dużo dekoracji wykonanych własnoręcznie przez uczniów,
– praktyczne posługiwanie się językiem obcym.
Zofia Makowska
